लीजमा दिने व्यक्तिकाअधिकारहरू
घरभाडा भुक्तान गर्न अनुरोध गर्ने अधिकार
- लीजमा दिने व्यक्तिले लीजमा लिने व्यक्तिलाई घरभाडा बुझाउन अनुरोध गर्न सक्नेछ (नागरिक ऐनको धारा 618) ।
घरभाडा वृद्धि गर्न अनुरोध गर्ने अधिकार
- कर‚ सार्वजनिक सेवा शुल्क‚ र लीजमा लिएको घरको अन्य शुल्कमा वृद्धि भए‚ वा लीज सम्झौताको अवधिमा आर्थिक परिस्थितिमा भएको परिवर्तनले तय गरिएको घरभाडा वा धितो अनुचित भए‚ लीजमा दिने व्यक्तिले त्यस पश्चात प्रत्याशित वृद्धिको माग गर्न सक्नेछ (हाउजिङ भाडा सुरक्षा ऐनको धारा 7(1) को पूर्वभाग) ।
लीजमा दिईएको सामग्री फिर्ता गर्न माग गर्ने अधिकार
- लीजमा दिने व्यक्तिले लीज सम्झौता समाप्त भएको समयमा लीजमा लिने व्यक्तिलाई लीजमा दिईएको सामग्री फिर्ता गर्न अनुरोध गर्न सक्नेछ । यस्तो मामिलामा‚ लीजमा दिने व्यक्तिले लीजमा दिईएको सामग्रीलाई मर्मतसम्भार गरी पूर्ववत् अवस्थामा फिर्ता गर्न लीजमा लिने व्यक्तिलाई अनुरोध गर्न सक्नेछ (नागरिक ऐनको धाराहरु 615‚ 618 र 654) ।
लीजमा दिईएको सामग्रीको संरक्षणका लागि आवश्यक मानिएका अन्य गतिविधी पूरा गर्ने अन्य अधिकारहरु
- लीजमा दिने व्यक्तिलाई लीजमा दिईएको सामग्रीको संरक्षणका लागि आवश्यक मानिएका कुनै पनि गतिविधी पूरा गर्न लीजमा लिने व्यक्तिले विरोध गर्ने छैन (नागरिक ऐनको धारा 624) ।
लीजमा दिने व्यक्तिको कर्तव्यहरु
र लीजमा लिने व्यक्तिलाई घर प्रयोग गर्न र त्यसबाट नाफा आर्जन गर्न स्विकृती दिने कर्तव्य
- लीजमा दिने व्यक्तिले लीजमा लिने व्यक्तिलाई घर प्रयोग गर्न दिनेछ जुन एउटा सामग्री हो र त्यसबाट नाफा आर्जन गर्न स्विकृती दिनेछ (नागरिक ऐनको धारा 618) ।
- लीज सम्झौता लागू भएको अवस्थामा लीजमा दिने व्यक्ति लीजमा लिने व्यक्तिलाई घर उपलब्ध गराउन बाध्य हुनेछ र लीजमा दिईएको घर मर्मत गर्न र लीजमा लिईएको घर प्रयोग गर्न र त्यसबाट नाफा आर्जन गर्न आवश्यक घरको अवस्था कायम गर्ने कर्तव्य हुनेछ (नागरिक ऐनको धारा 623) ।
- लीजमा दिने व्यक्तिले लीजमा दिईएको घर मर्मत नगरेमा‚ लीजमा लिने व्यक्तिले ① क्षतिपूर्तिको दाबी गर्न‚ ② मर्मत सम्पन्न नभएसम्म पूरै वा आंशिक घरभाडा भुक्तान गर्न अस्विकार गर्न‚ र ③ प्रयोग गर्न नमिल्ने अवस्थामा पुगेको वा त्यसबाट नाफा आर्जन गर्न असम्भव भएको अंशको अनुपातमा घरभाडा घटाउन माग गर्न‚ वा ④ लीज सम्पन्न गर्नुको उद्देश्य पूरा गर्न लीजमा लिईएको घरको बाँकी अंश पर्याप्त नभए लीज सम्झौता रद्द् गर्न सक्नेछ (नागरिक ऐनको धारा 627 र सर्वोच्च अदालतको फैसला‚ मिति अप्रिल 25‚ 1997‚ मुद्दा नं. 96Da 44778 र 44785)
बाधा–व्यवधान हटाउने कर्तव्य
- हाउजिङ लीज सम्झौता सम्पन्न गरेपछि लीजमा दिने व्यक्तिले लीजमा लिने व्यक्तिलाई घर उपलब्ध गराए पनि लीजमा लिईएको घर प्रयोग गर्न र त्यसबाट नाफा आर्जन गर्न बाधा–व्यवधान आए‚ लीजमा दिने व्यक्तिले त्यसतो बाधा–व्यवधान हटाउन प्रयास गर्नेछ (नागरिक ऐनको धाराहरु 214 र 623) ।
लीजको धितो सुरक्षा फिर्ता गर्ने कर्तव्य
- लीजको अवधि समाप्त भएर‚ आदि कारणले लीज सम्झौता समाप्त भएको बेला लीजमा लिने व्यक्तिलाई धितो फिर्ता गर्न लीजमा दिने व्यक्ति बाध्य हुनेछ (सर्वोच्च अदालतको फैसला‚ मिति जनवरी 19‚ 1988‚ मुद्दा नं. 87Daka 1315).