Сөрөх эрх
Сөрөх эрхийн тухай ойлголт болон тавигдах шаардлагууд
- "Сөрөх эрх" гэдэг нь түрээсэлсэн байрыг шилжүүлж авч буй этгээд, түрээслэх эрхийг өвлөж авч буй этгээд болон түрээсэлсэн байрыг сонирхож буй этгээд гэх зэрэг гуравдагч этгээдээс гэрээний нөхцөл, хугацааг нэхэмжилж буй түрээслэгч талд хуулиар олгогдсон эрх юм (Орон байрны Түрээсийг Хамгаалах тухай хуулийн 3 (1) дүгээр зүйл).
- Бүртгэгдээгүй боловч түрээслэгч нь ① орон байрыг авч ② оршин суух бүртгэлээ хийлгэсэн бол тухайн түрээслэгч нь түрээстэй холбоотойгоор дараах Сөрөх эрхтэй (Орон байрны Түрээсийг Хамгаалах тухай хуулийн 3 (1) дүгээр зүйл).
Орон байрыг хүлээлгэн өгөх
- "орон байрыг хүлээлгэн өгөх" гэдэг нь түрээслэх байрны эзэмшлийг шилүүлэхийг хэлнэ. Өөрөөр хэлбэл тухайн орон байрны бодит эзэмших эрхийг түрээслүүлэгчээс түрээслэгчид шилжүүлнэ гэсэн үг юм.
Оршин суух бүртгэл, шилжин ирсэн бүртгэл
- Шилжин ирсэн бүртгэл хийлгэхдээ оршин суух бүртгэлийг хийлгэх ёстой (Орон байрны Түрээсийг Хамгаалах тухай хуулийн 3 (1) дүгээр зүйл).
- Хууль ёсны оршин суугаа хаягаа сольж буй өрхийн бүх гишүүд эсвэл зарим нь буюу өрхийн тэргүүн гэх мэт бүртгүүлэх үүрэгтэй этгээд нь шинээр оршин суух хаягийнхаа дагуу тухайн орон нутгийн Хот/Дүүрэг/Хорооныхоо эрх бүхий байгууллагад шилжин ирсэн бүртгэлээ тухайн шинэ хаяг дээр нүүн ирснээс хойш 14 хоногийн дотор бүртгүүлэх ёстой (Оршин суух Бүртгэлийн тухай хуулийн 10, 11 болон 16 (1) дүгээр зүйл).
Сөрөх эрхийн хүчин төгөлдөр үйлчлэх хугацаа
- Хэрэв түрээслэгч нь орон байрыг хүлээн авсны дараа оршин суух бүртгэлээ хийлгэсэн бол бүртгэл хийлгэсэн өдрөөс эхлэн гуравдагч талыг сөрөх эрх хүчин төгөлдөр болох ба оршин суух бүртгэлийг шилжин ирсэн бүртгэл хийлгэхдээ бүртгүүлсэн гэж үзнэ (Орон байрны Түрээсийг хамгаалах тухай хуулийн 3 (1) дүгээр зүйл).
Хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр буцаан төлүүлэх эрх
Хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр буцаан төлүүлэх эрхийн тухай ойлголт болон шаардлагууд
- "Хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр буцаан төлүүлэх эрх" гэдэг нь түрээсэлсэн байрыг олон нийтэд нээлтэй худалдах болон дуудлага худалдаагаар борлуулах үед үүрэг хүлээсэн доод тушаалын хүн болон бусад зээлдэгчийн оронд тухайн байрны хөрвөх үнээс барьцаа төлбөрийг буцаан төлүүлэх эрх юм (Орон байрны Түрээсийг Хамгаалах тухай хуулийн 3-2 (2) дугаар зүйл).
- Түрээслэгч нь ① сөрөх эрхийн шаардлагуудыг биелүүлсэн бол (байр хүлээлгэн өгөх, шилжин ирсэн бүртгэл хийлгэх) мөн ② гэрээнд дээр тогтмол өдрийг тогтоосон бол түрээслүүлэгч нь давуу эрхтэй эргэн төлүүлэх эрхтэй болно (Орон байрны тухай хуулийн 3-2 (2) дугаар зүйл).
Баталсан өдөр
- "Баталсан огноо" гэдэг нь орон байр түрээслэх гэрээг байгуулсан өдрийг нотолж хууль ёсны дагуу зөвшөөрсөн өдөр юм (Дээд Шүүхийн 1998 оны 10 дугаар сарын 2-ны өдрийн Шийдвэр, Кейс № 98Da 28879).
- Баталсан өдрийг тухайн байрын харьяаллын дагуу тухайн орон нутгийн Хот/Дүүрэг (үүнд Тусгай Метрополитан Хот, Метрополитан Хотууд, Өөрийн засаг захиргаатай Хот багтахгүй боловч Бие даасан Аймгууд багтана) засаг захиргааны байгууллага, дүүргийн шүүх, түүний салбар шүүх, нотариатын газар, бүртгэлийн газраас олгоно (Орон байрны Түрээсийг Хамгаалах тухай хуулийн 3-6 (1) дүгээр зүйл).
Баталсан огноог авах журам
- Хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр буцаах төлүүлэх эрх, баталсан огноо авах хүсэлтэй түрээслэгч нь тухайн байрны харьяаллын дагуу тухайн орон нутгийн Хот/Дүүрэг (үүнд Тусгай Метрополитан Хот, Метрополитан Хотууд, Өөрийн засаг захиргаатай Хот багтахгүй боловч Бие даасан Аймгууд багтана) засаг захиргааны байгууллага, дүүргийн шүүх, түүний салбар шүүх, нотариатын газар, бүртгэлийн газарт очно (Байрны Түрээсийн Гэрээ болон Түрээсийн мэдээлэл дээр баталсан огноо олгох журмын 2 (1) дүгээр зүйл).
- Түрээслэгч нь мэдээлэл боловсруулах системийг ашиглах түрээсийн гэрээ байгуулсан бол мэдээлэл боловсруулах систем дэх электрон буюу цахим гэрээн дээр бичигдсэн баталсан огноог авч болно (Байрны Түрээсийн Гэрээ болон Түрээсийн мэдээлэл дээр баталсан огноо олгох журмын 2-2 дугаар зүйл).
Хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр буцаан төлүүлэх эрхийн хүчин төгөлдөр байх хугацаа
- Түрээслэгч нь түрээслэх байрыг хүлээн авч, нүүж ирсэн өдөр эсвэл түрээслэгч нь түрээсийн гэрээн дээр бичигдсэн баталсан огноог нүүж ирэхээс өмнө олж авсан бол түрээслэх байрыг хүлээн авч, нүүж ирсний дараах өдрийн 0 цагаас эхлэн хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр буцаан төлүүлэх эрх хүчин төгөлдөр болно (Дээд Шүүхийн 1999 оны 03 дугаар сарын 23-ны өдрийн Шийдвэр, Кейс № 98Da 46938).
Хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр буцаан төлүүлэх эрх нь дуудлага худалдаа явуулах журмын дагуу дуудлага худалдаагаар орж тухайн байранд амжилттай санал ирүүлэх өдөр хүртэл үргэлжилнэ (Дээд Шүүхийн 1997 оны 10 дугаар сарын 10-ы өдрийн Шийдвэр, Кейс № 95Da 44597).