UZBEK

Юкимли кассаликларни олдини олиш ва бошкариш

Юқумли касалликларга чалинган беморларни бошқариш

Юқумли касалликка чалинган беморларни изоляция қилиш

Юқумли касалликларга чалинган беморларга чекловлар

Юқумли касалликларга чалинган беморларни бошқариш

Касалларни аниқлаш ва бошқариш

- Давлат соғлиқни сақлаш маркази раҳбари юрисдикцияда яшовчи юқумли касалликка чалинган бемор ва ҳоказолар тўғрисида ҳисобот олганида уни қайд этиши ҳамда юқумли касалликка чалинганлар рўйхатини тузиш ва юритиш ва ҳоказоларни амалга оширади (“Юқумли касалликларнинг олдини олиш ва назорат қилиш тўғрисида”ги қонуннин 15-моддаси).

- Давлат соғлиқни сақлаш маркази раҳбари юқоридагиларга кўра юқумли касалликларга чалинганлар рўйхатини тузиб, 3 йил давомида сақлаши шарт (“Юқумли касалликларнинг олдини олиш ва назорат қилиш тўғрисида”ги қонуннин 12 (1)-моддаси ва 4-иловаси).

Юқумли касалликка чалинган беморларни изоляция қилиш

Умумий юқумли касалликка чалинган беморлар

- Юқумли касаллик пайдо бўлган тақдирда, Касалликларни назорат қилиш ва олдини олиш марказлари бошлиғи, Махсус ўзини ўзи бошқариш вилоят ҳокими, махсус ўзини ўзи бошқарадиган шаҳар ҳокими, муассасалар раҳбарлари юқумли касалликка шубҳа қилинган одамни маълум вақт давомида тегишли жойда изоляция қилиш чораларини кўради ёки юқумли касалликнинг тарқалишининг олдини олиш учун зарур чораларни қўллайди (“Юқумли касалликларнинг олдини олиш ва назорат қилиш тўғрисида”ги қонуннин 47-моддаси 3-банди).

- Юқоридаги қоидаларни бузган шахс бир йилдан ортиқ бўлмаган муддатга озодликдан маҳрум қилиш ёки 10 миллион вондан ортиқ бўлмаган жарима билан жазоланади (“Юқумли касалликларнинг олдини олиш ва назорат қилиш тўғрисида”ги қонуннин 79-3-моддаси 5-банди).

Карантин станцияси

- Касалликларни назорат қилиш ва профилактика маркази раҳбари, карантин юқумли касаллигини юқтирган ёки юқтирганликда гумон қилинган шахс, карантин билан ифлосланган ёки зарарланганликда гумон қилинаётган транспорт воситаси ёки хавфли юк, юқумли касаллик қўзғатувчи ёки юқумли касаллик ташувчи, юқумли касалликнинг кириб келиши ва тарқалишини тўсиб қўйиш учун, Сиз қуйидаги ҳаракатларнинг барчасини ёки бир қисмини бажаришингиз керак (“Карантин тўғрисидаги қонун”нинг 15 (1)-моддаси, 2-моддаси 5-банди, “Карантин тўғрисидаги қонун”ги қонуннинг ижро этилиши қоидаларининг 10-моддаси).

· Карантиндаги юқумли касалликларга чалинган беморларни, карантиндаги юқумли касалликлар шифокори беморларни ва патоген сақловчиларни (кейинги ўринларда “карантиндпги юқумли касалликка чалинган беморлар” деб юритилади) изоляция қилади.

· Юқумли касаллик билан алоқада бўлган ёки карантин юқумли касалликнинг хавф омилларига дучор бўлган қуйидаги шахсларни кузатиш ёки карантинга олиш

√ Юқумли касалликка чалинган бемор билан битта транспорт воситасига ўтирган шахс

√ Юқиш хавфи мавжуд бўлган вақтда карантиндаги юқумли касалликка чалинган бемор билан бир жойда бўлган шахс ва ҳоказо.

· Карантин юқумли касаллик қўзғатувчилари билан ифлосланган ёки ифлосланганлиги ҳақида шубҳа қилинган юкларни дезинфекция қилиш, утилизация қилиш ёки ташишни тўхтатиб қўйиш

· Карантин юқумли касалликлар қўзғатувчилари билан ифлосланган ёки ифлосланган деб тахмин қилинган жойларни дезинфекция қилиш ёки улардан фойдаланишни тақиқлаш ёки чеклаш

· Зарур бўлган транспорт воситалари ва юкларни карантин юқумли касалликлар қўзғатувчилари билан ифлосланган ёки йўқлигини текшириш учун текшириш

· Юқумли касаллик ташувчиси яшайдиган ёки яшайдиган деб гумон қилинган транспорт воситалари ва юкларни дезинфекция қилиш ва юқумли касаллик ташувчисини йўқ қилиш учун транспорт воситаси раҳбарига ёки юк эгаси ёки бошқарувчисига буйруқ бериш;

· Карантинга муҳтож шахсларни юқумли касалликларга қарши эмлаш

- Касалликларни назорат қилиш ва олдини олиш маркази раҳбари карантиндаги юқумли касалликларга чалинган беморларни ва бошқаларни қуйидаги муассасалардан бирида изоляция қилади: (“Карантин тўғрисидаги қонун”нинг 16 (1)-моддаси асосий матни).

· Карантин муассасида назорат килинадиган изолятсия идорасибулиб, Касалликларни назорат килиш ваолдини олиш маркази томонидан белгиланганидора

· “Юқумли касалликларнинг олдини олиш ва назорат қилиш тўғрисида”ги қонуннин 36 ёки 37-моддаларига мувофиқ юқумли касалликларни назорат қилиш муассасалари, карантин марказлари, санаторийлар ёки клиникалари

· Шахсий уй

· “Юқумли касалликларнинг олдини олиш ва назорат қилиш тўғрисида”ги қонуннин 8-2-моддасига мувофиқ юқумли касалликларга ихтисослашган шифохона

· Агар давлатда яшаш жойи бўлмаса, Касалликларни назорат қилиш ва олдини олиш маркази раҳбари томонидан тайинланган муассаса ёки жой

※ Шунинг билан бирга, Касалликларни назорат қилиш ва олдини олиш маркази раҳбари томонидан белгиланадиган ҳолатлар, масалан, одамдан одамга юқиш эҳтимоли паст бўлган ҳолатлар карантиндан чиқарилиши мумкин (“Карантин тўғрисидаги қонун”нинг 16 (1)-моддасининг провисо).

- Касалликларни назорат қилиш ва олдини олиш маркази раҳбари, агар карантин муассасалари ёки юқумли касалликларга қарши кураш муассасалари карантиндаги юқумли касалликларга чалинган беморларнинг кўплиги сабабли етарли бўлмаса, вақтинчалик карантин муассасаларини қуйидаги тарзда ўрнатиши ва фойдаланиши мумкин (“Карантин тўғрисидаги қонун”нинг 16 (2)-моддаси ва “Карантин тўғрисидаги қонун”ги қонуннинг ижро этилиши қоидаларининг 14-моддаси).

· Карантин стансияси ичида алоҳида ажратилган объектлар

· Юқумли касалликларга чалинган беморлар ва бошқалар содир бўлган транспорт воситалари

· Халқаро аеропортлар ва халқаро йўловчи терминаллари каби карантин ҳудудларида тегишли маъмурий идоралар раҳбари билан келишилган ҳолда белгиланган объектлар

· Тегишли маъмурий идора раҳбари, шаҳар ҳокими ёки муассаса бошлиғи (автоном район раҳбари назарда тутилади) билан келишилган ҳолда оддий объектларни ўрнатиш ва изоляция қилиш имкониятига эга бўлган турар жой сифатида тайинланган тиббий муассаса объектлари.

- Касалликларни назорат қилиш ва профилактика маркази раҳбари, махсус ўзини ўзи бошқариш вилоят ҳокими, ўзини ўзи бошқарадиган махсус шаҳар ҳокими, муассасалар раҳбарларининг соғлиғи ҳолатини назорат қилади. Юқумли касалланган билан алоқада бўлган ва хавф омилига дучор бўлган шахс “Юқумли касалликларнинг олдини олиш ва назорат қилиш тўғрисида”ги қонуннин 49 (1)-моддаси мувофиқ карантин остига олишни сўраши мумкин (“Карантин тўғрисидаги қонун”нинг 17 (1)-моддаси).

Мактаб

- Болалар уйи (боғчаси)

· Болалар уйи директори зарур чораларни кўриши мумкин, масалан, чақалоқлар ва болалар уйида яшовчиларни болалар уйидан ажратиш, дарҳол таътил олиш ёки юқумли касаллик билан касалланган деб топилган ёки гумон қилинган болаларни боғчадан изоляция қила олади (“Чақалоқларни парвариш қилиш тўғрисидаги қонун”нинг 32 (2)-моддаси, “Чақалоқларни парвариш қилиш тўғрисидаги қонун ижро қоидалари”нинг 33 (5)-моддаси).

√ “Чақалоқларни парвариш қилиш тўғрисидаги қонун”нинг 31-моддасига мувофиқ тиббий кўрикдан ўтказилганлиги ёки шифокор томонидан бошқа ташхис натижасида юқумли касаллик билан касалланган, касалланганликда гумон қилинган ёки юқтириш эҳтимоли бор шахслар.

√ “Юқумли касалликларнинг олдини олиш ва назорат қилиш тўғрисида”ги қонуннин 2-моддаси 15-2-бандига мувофиқ юқумли касалликларга шубҳа қилинганлар.

- Болалар боғчаси

· Бошқарув ва назорат органлари (миллий болалар боғчасига нисбатан таълим вазирига, давлат ёки хусусий болалар боғчасига нисбатан таълим бўлими бошлиғига тегишли; Кейинги жойларда “Ваколатли орган” деб юритилади) директорни хабардор қилади. Фавқулодда вазият, масалан, фалокат туфайли нормал таълимнинг имкони йўқлиги эътироф этилганда. Ёпиш ҳақида буйруқ берилиши мумкин ва буйруқ олган директор ўз фаолиятини кечиктирмасдан ёпиши керак (“Болаларга эрта таълим тўғрисидаги қонун”инг 31 (1) ва (2)-моддаси).

· Ваколатли орган, юқоридаги буйруққа қарамасдан, фаолиятини тўхтатмаслиги ёки алоҳида шошилинч сабаб бўлса, таътил олиши мумкин (“Болаларга эрта таълим тўғрисидаги қонун”инг 31 (3)-моддаси).

· Юқорида айтилганларга мувофиқ ёпилган болалар боғчалари, ёпиқ даврда болалар боғчасида таълим олган болалар ўқув ва таълимини тўхтатади. Ёпиқ болалар боғчаси ёпилган даврда оддий бошқарув вазифаларидан ташқари болалар боғчасининг барча функцияларини тўхтатади (“Болаларга эрта таълим тўғрисидаги қонун”инг 31 (4)-моддаси).

- Бошланғич, ўрта ва юқори мактаб

· Бошқарув ва назорат органлари, Миллий мактаблар таълим вазири, давлат ва хусусий мактаблар бошқарувчи ҳисобланади. (Кейинги матнда "ваколатли орган" деб аталади) Агар фавқулодда вазият фалокат туфайли нормал дарс ўтиш мумкин эмаслиги эътироф этилса, мактаб раҳбарини лавозимидан четлаштирилиши ва таътил олдирилиши мумкин. Буйруқни олган мактаб раҳбари зудлик билан мактабни ёпиши керак (“Бошланғич ва Ўрта таълим тўғрисида”ги қонуннинг 64 (1) ва (2)-моддаси).

· Ваколатли орган, агар мактаб раҳбари юқоридаги буйруққа қарамасдан мактабни ёпмаса ёки алоҳида фавқулодда вазият юзага келса, мактабни ёпиши мумкин (“Бошланғич ва Ўрта таълим тўғрисида”ги қонуннинг 64 (3)-моддаси).

· Юқоридагиларга мувофиқ, мактаб таътил даврида дарслар ва ўқувчилар дарсларни тўхтатади ва мактаб таътил даврида оддий маъмурий вазифалардан ташқари мактабнинг барча функцияларини тўхтатади (“Бошланғич ва Ўрта таълим тўғрисида”ги қонуннинг 64 (4)-моддаси).

· Фавқулоддаги офат ёки бошқа фавқулодда вазиятларда мактаб раҳбари вақтинча таътилни олиши мумкин. Бундай холда, мактаб рахбари бу хақда кечиктирмасдан ваколатли органга хабар бериш керак (“Бошланғич ва Ўрта таълим тўғрисида”ги қонуннинг 47 (2)·(3)-моддаси).

Турар жой ва бошқалар.

- Болаларни ҳимоя қилиш

· Вояга етмаганлар ҳибсхонасида ёки вояга етмаганлар тоифасини кўриб чиқиш марказида юқумли касаллик юзага келган ёки содир бўлиши мумкин бўлган тақдирда, вояга етмаганларга ҳибсхонасининг директори ёки вояга етмаганлар таснифини кўриб чиқиш марказининг бошлиғи (кейинги ўринларда “директор”) тегишли чораларни кўради (“Ҳимоя қилинадиган вояга етмаганлар билан муомала қилиш тўғрисида”ги қонун ва бошқалар 21 (1)-моддаси).

· Директор болани кечиктирмасдан изоляция қилиши ва қарамоғидаги бола юқумли касаллик билан касалланган бўлса, унга зарур фавқулодда чораларни кўрсатиши керак (“Ҳимоя қилинадиган вояга етмаганлар билан муомала қилиш тўғрисида”ги қонун ва бошқалар 21 (2)-моддаси).

- Маҳкумларни изоляция қилиш

· Ахлоқ тузатиш муассасаси бошлиғи (кейинги ўринларда “директор” деб юритилади) маҳкумни камида бир ҳафта карантинда сақлаши ва маҳкумда юқумли касаллик борлигига шубҳа туғилса, унинг ашёларини дезинфекция қилиши шарт (“Жазоларни ижро этиш ва маҳкумларга нисбатан муомала қилиш тўғрисида”ги қонунни ижро этиш тўғрисидаги қарор 53 (1)-моддаси).

· Агар маҳкум юқумли касалликка чалинган бўлса, назоратчи дарҳол маҳкумни карантинга қўйиши ва маҳкум ишлатадиган буюмлар ва жиҳозларни яхшилаб дезинфекция қилиши керак (“Жазоларни ижро этиш ва маҳкумларга нисбатан муомала қилиш тўғрисида”ги қонунни ижро этиш тўғрисидаги қарор 53 (3)-моддаси).

· Назоратчи юқоридаги фактлар тўғрисида кечиктирмасдан Адлия вазирига маълум қилиши ва бу ҳақда ваколатли соғлиқни сақлаш муассасаси раҳбарини хабардор қилиши шарт (“Жазоларни ижро этиш ва маҳкумларга нисбатан муомала қилиш тўғрисида”ги қонунни ижро этиш тўғрисидаги қарор 53 (4)-моддаси).

- Чет эллик беморларни изоляция қилиш

· Агар масъул чет эл фуқароси юқумли касаллик туфайли карантинга муҳтожлиги аниқланса, у хорижлиги учун тегишли чораларни кўради ва ҳисобот беради. Иммиграция бошқармаси бошлиғига ёзма билдиришнома ёзади. Бу билдиришнома Иммиграция бошқармаси бошлиғи, Иммиграция бошқармаси бўлим бошлиғи, Иммиграция идораси филиали бошлиғига ёки чет эл фуқароларини сақлаш маркази бошлиғига (кейинги ўринларда “Бошлиқ” деб юритилади) тақдим этилади (“Чет элликларни ҳимоя қилиш қоидалари” 7(4)-моддаси).

· Агар қарамоғидаги чет эл фуқароси юқумли касалликка чалинган ёки гумон қилинган бўлса, директор ва бошқалар уни кечиктирмасдан бошқа ҳимояловчи чет элликлардан ажратиб қўйиши ва бу ҳақда ваколатли давлат соғлиқни сақлаш маркази раҳбарини хабардор қилиши керак (“Чет элликларни ҳимоя қилиш қоидалари” 22 (1)-моддаси).

Юқумли касалликларга чалинган беморларга чекловлар

Давлатга киришнинг тақиқланиши ва тўхтатилиши;

- Касалликларни назорат қилиш ва профилактика маркази раҳбари, Адлия вазиридан аҳоли саломатлигига жиддий зарар етказиши мумкин бўлган қуйидаги шахсларнинг чиқиши ёки киришини тақиқлаш ёки тўхтатиб туришни сўраши мумкин. Бироқ, киришни тақиқлаш ёки тўхтатиб туриш ҳақидаги сўровлар фақат чет элликларга тегишли (“Карантин тўғрисидаги қонун”нинг 24-моддаси).

· Юқумли касалликларга чалинган беморлар учун карантин ва бошқалар

· Карантин остидаги юқумли касалликлар билан алоқа қилганлар

· Карантин инфекциясининг хавфли омилларига дучор бўлган шахслар

· Карантин назорати ҳудудига кирадиган ёки карантин назорати ҳудуди орқали ўтадиган шахслар ва бошқалар

Бортга чиқиш мумкин эмас

- Кема эгасининг бортида “Денгизчилар тўғрисидаги қонунни қўллаш қоидалари”да белгиланган денгизчи бўлмаслиги керак, чунки кема эгасининг бортда юқумли ёки бошқа касалликларга чалинганлар орасида бўлиши қийин (“Денгизчилар тўғрисидаги қонун”нинг 82 (3)-моддаси).

Йўловчи поездлари қатновининг тақиқланиши

- Йўловчи бошқа одамларга юқиши мумкин бўлган қонуний юқумли касалликка чалинган шахснинг темир йўл ходимининг рухсатисиз йўловчи поездига ўтириш ҳаракати ман қилинади (“Темир йўл ҳаракати хавфсизлиги тўғрисида”ги қонуннинг 47 (1) 7-моддаси ва “Темир йўл ҳаракати хавфсизлиги тўғрисидаги қонун” ижро қоидалари”нинг 80-моддаси 2-банди).

- Юқоридагиларни бузган шахсга 500 000 Вондан кўп бўлмаган миқдорда жарима тортилади (“Темир йўл ҳаракати хавфсизлиги тўғрисида”ги қонуннинг 82 (5) 2-моддаси).

Бортга чиқиш тақиқланган

- Кабел операторлари, денгизчилар ва бошқа ишчилар, юқумли касалликларга чалинган беморларга кабелларни ижарага бермасликлари ёки уларни кемага ўтказмасликлари зарур (“Симли алоқа ва паромлар тўғрисида” қонуннинг 12 (5) 1-моддаси ва 18 (2) 1-моддаси).

Юқумли касалликларга чалинган беморлардан қон олишни тақиқлаш

- Қон марказлари юқумли касалликларга чалинган ёки санитария меъёрларига жавоб бермайдиган беморларнинг қонини олмаслиги керак (“Қон назорати тўғрисидаги қонун” 7 (2)-моддаси).

※ Бироқ, қонни донорнинг ўзига қуйиш учун олиш мумкин (“Қон бошқаруви тўғрисидаги қонун ижро қоидалари”нинг 7-моддасининг провисо).

- Юқоридагиларни бузганларга қон олган шахс икки йилдан ортиқ бўлмаган муддатга меҳнат ёки 20 миллион Вондан ортиқ бўлмаган жарима билан жазоланади (“Қон назорати тўғрисидаги қонун” 19-моддаси 3-банди).

Иш фаолияти вақтинчалик чекловлар

- Соғлиқни сақлаш ва фаровонлик вазирлигининг фармойишига кўра, юқумли касалликка чалинган бемор ва бошқалар ўз ишининг хусусиятига кўра кенг жамоатчилик билан тез-тез алоқада бўладиган қуйидаги касблар билан шуғулланиши мумкин эмас. Бундай касбдаги беморлар ҳеч қандай фаолият билан шуғулланиши мумкин эмас (“Юқумли касалликларнинг олдини олиш ва назорат қилиш тўғрисида”ги қонуннин 45 (1)-моддаси ва “Юқумли касалликларнинг олдини олиш ва назорат қилиш тўғрисида”ги қонуннин 33 (2)-моддаси).

· “Озиқ-овқат санитарияси тўғрисидаги қонун”нинг 2-моддаси 12-бандига асосан умумий овқатланиш корхоналари

· “Озиқ-овқат санитарияси тўғрисидаги қонун”нинг 36 (1) 3-моддасига мувофиқ озиқ-овқат хизмати бизнеси

- Юқоридагиларни бузган ҳолда, кенг жамоатчилик билан тез-тез алоқада бўладиган иш билан шуғулланган ёки юқумли касаллик билан касалланган беморни бундай ишда ишлатган шахс 3 Миллион Вондан кўп бўлмаган миқдорда жаримага тортилади (“Юқумли касалликларнинг олдини олиш ва назорат қилиш тўғрисида”ги қонуннин 80-моддаси 6-банди).

- Юқумли касалликларга чалинган қуйидаги беморларга юқумли касаллик йўқолган кунгача ишдан вақтинча четлатилади (“Юқумли касалликларнинг олдини олиш ва назорат қилиш тўғрисида”ги қонуннин 33(1)-моддаси).

· Вабо

· Ич терлама

· Паратиф

· Бактериал дизентерия

· Ичак геморрагик Е-cоли инфекцияси

· Гепатит А

Савдо объектларига чекловлар ва бошқалар.

- Махсус ўзини ўзи бошқариш вилоят ҳокими, махсус ўзини ўзи бошқарадиган шаҳар ҳокими, муассаса раҳбарлари юқумли касалликнинг тарқалиши туфайли соғлиқ ва гигиенага зарар етказиши мумкин бўлган ва ишчи ходимларга ёки корхона раҳбарига, қурувчига ёки бошқарувчисига, тўлиқ ёки қисман фойдаланишни чеклаши мумкин (“Тадбиркорлик ва ҳ.k. тўғрисида”ги Қонуннинг 30-моддаси 1-банди).

Беморларга ишлашни тақиқлаш/чеклаш

- Иш берувчи шифокор ташхисига кўра юқумли касалликка чалинган шахсларга ишлашни тақиқлаши ёки четлатиши шарт (“Меҳнат хавфсизлиги ва саломатлик тўғрисидаги қонун” 138 (1)-моддаси).

- Иш берувчилар юқорида санаб ўтилганларга нисбатан иши тақиқланган ёки чекланган ишчиларнинг соғлиғини кечиктирмасдан тиклашларини таъминлаши шарт (“Меҳнат хавфсизлиги ва саломатлик тўғрисидаги қонун” 138 (2)-моддаси).