UZBEK

Тасниф 

Тушунча 

Юқумли касаллик тури 

1 даражали 

юқумли касалликлар 

Эпидемия ёки эпидемиядан сўнг хабар қилиниши керак бўлган ва салбий босим изоляцияси каби юқори даражадаги изоляцияни талаб қиладиган ўлим даражаси юқори оммавий эпидемия хавфи юқори бўлган юқумли касалликлар. (Кореяда тарқаш хавфи бўлган эпидемия туфайли уни олдини олиш ва бошқаришнинг зарурати туфайли Соғлиқни сақлаш ва фаровонлик вазирлиги билан келишилган ҳолда, Юқумли касалликларни назорат қилиш олдини олиш марказлари текширувчилари томонидан белгиланган касалликларни ўз ичига олади. 

Эбола вируси касаллиги, Марбург иситма касаллиги, Лхаса иситма касаллиги, Қрим Конго геморагик иситма касаллиги, Жанубий Америка геморагик иситма касаллиги, Рифт водийси иситмаси, чечак, вабо, куйдирги, ботулинум токсини, туляремия, янги .қумли касаллик синдроми, оғир ўткир респиратор синдроми (SARS), Яқин Шарқ нафас олиш синдроми (MERS), ҳайвонлар грипи, одам инфекцияси, чўчқа грипи ва дифтерия. 

2 даражали 

юқумли касалликлар 

Эпидемия ёки эпидемия бўлиш эҳтимоли юқори бўлган вазиятда 24 соат ичида хабар қилиниши ва изоляция талаб қилувчи юқумли касалликларни, шу каби юқумли касалликлар ҳақида 24 ичида хабар бериш керак. (Кореяда тарқаш хавфи бўлган эпидемия туфайли уни олдини олиш ва бошқаришнинг зарурати туфайли Соғлиқни сақлаш ва фаровонлик вазирлиги билан келишилган ҳолда, Юқумли касалликларни назорат қилиш олдини олиш марказлари текширувчилари томонидан белгиланган касалликларни ўз ичига олади. Чунки тўсатдан эпидемия башорат қилинади ва шошилинч профилактика чоралари даркор бўлади). 

Сил, сувчечак, қизамиқ, вабо, тиф, паратиф, бактериал дизентерия, энтерогеморрагик йўғон ичак инфекцияси, гепатит А, кўк йўтал, паротит, қизилча, полиомелит, менингокок инфекцияси, гемофил гриппиб типи, скарваноз, гансимон инфекция, пневманик инфекция, Staphylococcus aureus (VRSA) инфекцияси ва карбапенемга чидамли энтеробактерия (CRE) инфекцияси .Гепатит Е,КОВИД-19ва маймунчечак

3 даражали 

юқумли касалликлар 

Юқумли касалликлар авж олишни доимий равишда кузатиб бориш, эпидемия ёки юқумли касалликлар ҳолатида 24 соат ичида хабар берилиши керак бўлган касалликлар. (Кореяда тарқаш хавфи бўлган эпидемия туфайли уни олдини олиш ва бошқаришнинг зарурати туфайли Соғлиқни сақлаш ва фаровонлик вазирлиги билан келишилган ҳолда, Юқумли касалликларни назорат қилиш олдини олиш марказлари текширувчилари томонидан белгиланган касалликларни ўз ичига олади. Чунки тўсатдан эпидемия башорат қилинади ва шошилинч профилактика чоралари даркор бўлади). 

Қоқшол, гепатит Б, япон энсифалити, гепатит С, безгак, легионеллез, вибрион сепсис, тиф, тошма иситмаси, цуцугамуши, лептоспироз, бруцеллез, қутуриш, нетрофик синдроми, иммунитет тнқислиги (ОИТС), Якоб касаллиги, Крейтцфельд-Якоб касаллиги, сариқ иситма, данг иситмаси, Q иситмаси, Ғарбий Нил иситмаси, Лайм касаллиги, Шомил энсефалити, юбизер, чикунгуня иситмаси, оғир тромбоцитопен синдроми иситмаси (SFTS) ва Зика вируси инфекцияси.  

4 даражали 

юқумли касалликлар 

1 даражали юқумли касалликлардан 3 даражалигача бўлган юқумли касалликларнинг тарқалишини ўрганиш учун синчков мониторинг тадбирларини талаб қилувчи юқумли касалликлар  

Шрипп, сифилис, думалоқ қурт, қамчи қурт, анколит, гепатошизис, ўпка шизофренияси, энтерошиоз, қўл, оёқ ва оғиз касалликлари, гонорея, хламидийн инфекцияси, шанкроид, оддий жинсий герпез, куспид кондилломаси, ванокцилин инфекцияси(резитив РЕОКЦилин), чидамли Staphylococcus aureus (MRSA) инфекцияси, Pseudomonas aeruginosa (MRPA)инфекцияси, Acinetobacter baumani (MRAB) инфекцияси, мчак инфекцияси ва ўткир респиратор инфекция. Чет давлатдан олиб келинган паразитлар инфекцияси, Enterovirus инфекцияси, инсон папиллома вируси инфекцияси. 

Паразитар касалликлар 

Паразит инфекциялардан келиб чиқадиган юқумли касалликлар 

Юмалоқ чувалчанг, қамчи қурт, анколит, гепатоскиаз, ўпка шизофренияси, ичак флукеози ва чет давлатлардан кириб келган паразитар инфекциялар 

Жахон Соғлиқни Сақлаш Ташкилоти томонидан назорат қилинадиган юқумли касалликлар 

Касалликларни назорат қилиш ва олдини олиш маркази бошлиғи инспектори томонидан эълон қилинган юқумли касалликлар. Жахон Соғлиқни Сақлаш ташкилоти томонидан фавқулотдаги вазиятларга тайёр туриш учун кузатилиши керак бўлган касалликлар 

Чечак, полиомелит, чўчқа гриппи, оғир ўткир респиратор синдроми (SARS), вабо, пневманив вабо, сариқ иситма, вирусли геморрагик иситма, Ғарбий Нил иситмаси 

Биотеррор юқумли касалликлари 

Касалликларни назорат қилиш ва олдини олиш маркази бошлиғи томонидан атайлаб ёки терроризм мақсадида ишлатиладиган патогенларни келтириб чиқарадиган юқумли касалликлар орасидаэълон қилинган юқумли касалликлар 

Куйдирги, ботулизм, вабо, Марбург иситмаси, Эбола иситмаси, Лхаса иситмаси, чечак, туляремия 

Жинсий йул билан юқадиган касалликлар 

Касалликларни назорат қилиш ва олдини олиш маркази бошлиғи томонидан эълон қилинган жинсий алоқа орқали юқадиган юқумли касалликлар 

Сифилис, гонорея, хламидия, шанкр, оддий жинсий герпез, кондилома турлари 

Ҳайвонлардан юқадиган касалликлар 

Касалликларни назорат қилиш ва олдини олиш маркази бошлиғи томонидан ҳайвонлар ва одамлар ўртасида юқадиган патогенларни келтириб чиқарадиган юқумли касалликлар деб эълон қилинган 

Энтерогеморрагик инфекция Escherichia coli, япон энцефалити, бруцеллез, сибир язваси, қутуриш, парранда гриппи, одам инфекцияси, оғир ўткир респиратор синдроми (ТОРС), Крейтцфельдта-Якоб касаллиги (vCJD), Q-иситмаси, сил 

Тиббиёт билан боғлиқ юқумли касалликлар 

Касалликларни назорат қилиш ва олдини олиш маркази бошлиғи томонидан эълон қилинган юқумли касалликлар. Бемор ёки ҳомиладор аёлга тиббий муолажа вақтида юқадиган юқумли касалликларни мониторинг қилади. 

Ванкомицинга чидамли Staphylococcus aureus (VRSA) инфекцияси, Ванкомицинга чидамли Enterococcus aureus (VRE) инфекцияси, Метициллинга чидамли Staphylococcus aureus (MRSA) инфекцияси, кўп дорига чидамли Pseudomonas aeruginosa (MRPA) инфекцияси, кўп дорига чидамли Acinetobacter baumani (MRAB)инфекцияси, Карбапенемга чидамли Enterobacteriaceae (CRE) инфекцияси 

Юқумли касалликлар номи 

Илк аломатлари 

Коронавирус юқумли касаллиги -19 

(COVID-19) 

· Иситма, безовталик, йўтал, нафас қисилиши, пневмония ва ўткир нафас қисилиши синдроми ва бошқалар. 

· Камдан-кам ҳолларда балғам, томоқ оғриғи, бош оғриғи, диарея ва гемоптизи ва кўнгил айниши пайдо бўлади 

Сил касаллиги 

· Йўтал (ўпка сили ерта босқичларида, балғам ҳолда қуруқ йўтал, ва кейин аста-секин балғам аралашмаси билан йўтал учун ўсиб кучаяди. Шу билан бирга, йўтал шамоллаш, бронхит ва чекиш, шунингдек сил касаллиги каби кўплаб нафас йўллари касалликларининг енг кенг тарқалган аломатидир, шунинг учун икки ҳафтадан кўпроқ давом етадиган йўтал сил касаллигида гумон қилинади) 

· Заифлик, анорексия, вазн йўқотиш (Мйcобаcтериум туберcулосис жуда секин намоён бўлади, танамиздаги озуқа моддаларини истеъмол қилади, тўқималар ва органларни йўқ қилади. Шунинг учун сил касаллиги билан оғриган кўплаб беморларда ёмон кайфият, таъмни йўқотиш ва вазн йўқотиш аломатлари мавжуд бўлади) 

· Иситма (сил касаллиги ўзини яхши намоён қилмайди, юқори иситма умумий совуқ танадан фарқли ўлароқ 39 даража ва 40 даражага етади. Бунинг ўрнига тушдан сўнг ўзини ёмон сезади, иситма чиқади, совуқ терга ботади ва иситма қайта-қайта тушиб кетади. Сил билан оғриган одам уйқуда кўп терлайди ва ёстиқлари ҳўл буп кетади. 

Қўл-оёқ ва оғиз касалликлари 

· Иситма, томоқ оғриғи, анорексия ва бошқалар билан бошланади 

· Иситмадан кейин 1-2 кунида кафтлар, бармоқ ва оёқ остида пуфаклар пайдо бўлади 

· Оғиз бўшлиғида, тил, милк ёки тилнинг шиллиқ қаватида яралар пайдо бўлади 

· Баъзида у думбаларда пайдо бўлади, лекин кўпинча у фақат пуфакчалар емас, балки тошмалар сифатида пайдо бўлади 

· Шамоллаш белгилари янги туғилган чақалоқларда тўлиқ иммунитет тизими шаклланмаган даврда инфекцияланса, ўлим камдан-кам ҳолатларда бўлади. 

Эбола вируси 

· Инфекциялангандан кейин бир неча кун ичида юқори иситма, бош оғриғи, мушак оғриғи, ошқозон оғриғи, чарчоқ, диарея, томоқ оғриғи, ҳиқичоқ, тошма, кўзнинг қизариши, қонли қусиш, диарея ва бошқалар намоён бўлади. 

· Кўкрак оғриғи, шок, ўлим, кўрлик, қон кетиш ва бошқалар. инфекциядан кейин бир ҳафта ичида содир бўлиши мумкин 

· Ўлим даражаси юқори 22 дан 90 гача% 

Грипп 

· Инкубация даври 1-4 кун (ўртача 2 кун) бўлиб, аломатлар пайдо бўлишидан 1 кун олдин йўтал ёки аксирганда ажралиб чиқадиган нафас олиш томчилари орқали одамдан одамга юқади ва пайдо бўлганидан кейин 5 кунгача 38℃ дан юқори кескин иситма, бош оғриғи, мушак оғриғи, чарчоқ каби тизимли аломатлар ва нафас олиш белгилари, масалан, томоқ, йўтал, балғам ва камдан-кам ҳолларда қорин оғриғи, қусиш, конвулсиялар ва бошқалар пайдо бўлади. 

Тиф касаллиги 

· Инкубация даври бактериялар сонига қараб, одатда 1-3 ҳафтани ташкил қилади. Иситма, бош оғриғи, дармонсизлик, анорексия, нисбий брадикардия, гиперплазия, қуруқ йўтал ва бошқалар асосий аломат ва белгилари ҳисобланади. Иситма аста-секин кўтарилиб, доимий иситмага айланади ва кейин антипиретик бўлган ўзига хос иссиқлик шаклига ега бўлган иккилик иситмага айланади. Агар даволанмаса, касаллик давомийлиги тахминан 3-4 ҳафтага давом этади. 

· Қабзият диареядан купроқ учрайди. Оқ қон ҳужайраларининг, айниқса еозинофилларнинг камайиши характерли ва енгил, аммо оғир атипик аломатлари ҳам пайдо бўлади. Агар даволанмаса, ёнбош ичакнинг олов пластинкасида яра бўлиши мумкин, натижада вақти-вақти билан гипотензия ёки тешилиш пайдо бўлади. Оғир ҳолатларда Марказий асаб тизимининг аломатлари ҳам пайдо бўлади. 

· Узлуксиз иситма, ифодасиз юз, қаттиқлик, карлик, паротит ҳам пайдо бўлиши мумкин. Жарроҳлик асоратларига ичак перфорацияси, ичак тутилиши, артрит, остеомиелит, ўткир холецистит, емпиема ва бошқалар киради. Ўлим 10% ни ташкил қилади, аммо антибиотиклар билан ерта даволаш уни 1% дан камроққа камайтириши мумкин. 

Қизамиқ 

· Характерли еритематоз папулёз тошмалар ортидан юқори иситма ва йўтал, тумов, конъюнктивит, оғиз шиллиқ қаватида Коплик доғлари пайдо бўлади. 

· Диарея, ўрта отит, бронхит, капилляр бронхит, круп, бронхопневмония ва бошқалар намоён бўлади. 

Сариқ иситма 

· Иситма ва мушак оғриғи, титроқ, бош оғриғи, иштаҳани йўқотиш, қусиш ва бошқалар каби аломатлар пайдо бўлади. Одатда, аломатлар 3-4 кундан кейин йўқолади, аммо беморларнинг тахминан 15% токсикозга учрайди. 

· Токсикологик босқичдаги беморларда яна иситма ҳам пайдо бўлади, сариқлик, қорин оғриғи, қусиш ва бошқалар каби белгилар кескин ривожланади. Бундан ташқари, кўз, бурун, оғиз, ошқозон-ичак тракти ва ҳоказоларда қон кетиши мумкин. ва ўткир буйрак етишмовчилиги пайдо бўлиши мумкин.