UZBEK

1-суд преценденти – "Меҳнат стандартлари тўғрисида"ги Қонунга кўра ишчи-ходим мақомини белгилаш мезони

Меҳнат стандартлари тўғрисида"ги Қонунга кўра ишчи-ходим мақомига эгаликни белгилашда иш берувчи ва ишчи-ходим ўртасидаги шартнома меҳнат шартномасими, пудрат шартномасими ёки лойиҳа ишини амалга ошириш шартномасими, бундан келиб чиқилмайди,балки меҳнат фаолиятини амалга оширувчи ва иш берувчи ўртасидаги муносабатларнинг амалдаги мазмун моҳиятидан келиб чиқилади, бошқача айтганда, иш ҳақи эвазига бизнес ёки корхонага меҳнат қилиб берган шахс бу меҳнат фаолиятини иш берувчига нисбатан бўйсуниш муносабати асосида амалга оширганми ёки йўқми, шундан келиб чиқилади. (Олий суд ажрими, 1/25/ 2017 йил, иш рақами 2015-da-59146).

2-суд преценденти – Гўзаллик мактаби (косметология, пардоз, макияж ва ҳоказо) йўриқчиси билан боғлиқ суд иши, унда йўриқчи ўзининг таълим бериш билан боғлиқ вазифаларини бажаришда иш берувчига тўғридан-тўғри бўйсунмайди ва йўриқчининг даромади иш ҳақи сифатида эмас, балки тадбиркорлик фаолиятидан олинган даромад сифатида маълум қилинган ва солиққа тортилган, шунингдек, йўриқчи та асосий миллий суғурталарнинг (соғлиқ суғуртаси, миллий пенсия суғуртаси, бандлик суғуртаси, иш жойидаги бахтсиз ҳодиса учун товон суғуртаси) бирортасига ҳам аъзо бўлмаган.

Йўриқчиларнинг базавий иш ҳақи миқдори меҳнат қилинган соатларга пропорционал равишда соатлар сони, шунингдек, ўқитилган фанга қараб фарқ қилган ва дасрга умуман ўқувчи келмаганда, дарс бекор қилинган ва бунинг учун йўриқчиларга иш ҳақи тўланмаган, йўриқчиларнинг таълим беришдан топган даромади иш ҳақи сифатида эмас, балки тадбиркорлик фаолиятидан топилган даромад сифатида солиққа тортилган ва йўриқчиларнинг иш ҳақидан даромад солиғи ушланмаган, фақат тадбиркорлик фаолиятидан топилган даромад солиғи ва резидентлик солиғи ушланган, йўриқчилар юқорида тилга олинган мактабнинг ишчи-ходимлари сифатида 4 асосий суғурта турлари деб аталадиган, яъни соғлиқ суғуртаси, миллий пенсия суғуртаси, бандлик суғуртаси, иш жойидаги бахтсиз ҳодиса учун товон суғуртасига аъзо бўлмаганлар, жавобгар йўриқчиларнинг иши ёки ахлоқ меъёрларига оид ҳеч қандай қоидалар жорий этмаган, жумладан, йўриқчиларнинг вазифалари ва интизом чоралари кўрсатилган меҳнат фаолияти қоидалари, ахлоқ кодекси ёки ходимлар фаолиятига оди меъёрларни жорий этмаган, бу муаммолар ё охирги йилларда сони ошиб бораётган вақтинчалик ишчилар дуч келган муаммолар ёки иш берувчилар томонидан ўзининг иқтисодий устунлигидан фойдаланган ҳолда йўл қўйилаётган яққол ўзбошимчалик ҳолатларидир. Бундан ташқари, йўриқчилар ўқитиладиган фанлар тафсилотлари ёки ўқитиш усуллари борасида иш берувчи томонидан шахсан назорат қилинмаганлиги таълим бериш ишининг қандай йўлга қўйилганлигини кўрсатади ва бу ҳолат улар ишчи-ходим мақомида бўлмаганлигини кўрсатувчи далил бўла олмайди. Шунга кўра, юқорида айтилган фактлар асосида айтиб ўтилган гўзаллик мактаби йўриқчисининг ишчи-ходим мақомида эгалигини рад этиб бўлмайди (Олий суд ажрими, 9/7/ 2007 йил, иш рақами 2006-do-777).

1-суд преценденти – Почта идорасидаги суғурта координатори учун ишчи-ходим мақомининг рад этилиши

Бу ишда почта идорасида суғурта координатори бўлиб ишлаган Жон Дое ва бошқалар пенсия чиққандан сўнг иш берувчига қарши даъво тақдим этиб, пенсия нафақаларини талаб қиладилар ва суд, "Меҳнат стандартлари тўғрисида"ги Қонунга мувофиқ, даъвогар даъвосини қаноатлантирмай, ишчи-ходим мақоми борлигини рад этади. Суд қуйидагиларни аниқлайди: даъвогар лойиҳа топшириғини бажариш тўғрисидаги шартнома асосида почта идораси томонидан суғурта маҳсулотлари сотилишида воситачилик қилган ва суғурта полислари бўйича хизмат кўрсатиш билан боғлиқ вазифаларни бажарган, жумладан, полис эгаларини бошқариш ва суғурта бадалларини йиғиш каби ва жавобгарнинг корхонасида суғурта координаторлари учун жорий этилган йўриқлар ва қоидаларга мувофиқ иш ҳақи ва моддий рағбатлантиришлар олган, бу суғурта координаторлари жавобгарга бўйсуниш муносабатлари асосида, иш ҳақи эвазига, меҳнат фаолиятини амалга оширмаган. (Олий суд ажрими, 6/27/ 2013, иш рақами 2011Da44276).

Корея олий суди гольф майдонида ишловчи кэддига, "Меҳнат стандартлари тўғрисида"ги Қонуннинг 14-моддасига асосан, ишчи-ходим мақомини бериб бўлмайди, деган ажрим чиқаради ва қуйидагиларни сабаб қилиб кўрсатади: ① кэдди гольф майдони эгаси билан ҳеч қандай меҳнат таъминоти шартномаси тузмаган, масалан, меҳнат шартномаси ёки иш шартномаси, ② кэдди томонидан таклиф этилган ёрдам хизмати тури гольф майдони фаолиятини юритувчи бизнесдан мижозларига кўрсатиш талаб қилинадиган хизматларнинг бир қисми эмас ва шу боис, бу хизматни кўрсатиш гольф майдони фаолиятини юритувчи бизнес учун мажбурий эмас, ③ кэддилар кўрсатадиган хизмат учун ҳақни голь майдонига ташриф буюрган мижоларнинг бевосита ўзлари тўлайди ва кэддилар гольф майдони фаолиятини юритувчи бизнесдан ҳеч қандай ҳақ олмайдилар, ④ гарчи навбат асосида ишласалар-да, кэддиларда қатъий белгиланган иш соатлари йўқ ва ишлари якунланиши билан иш жойини тарк этишлари ўзларининг ихтиёрида, ⑤ мижозлар сонининг камайиши каби кэддилар бошқара олмайдиган сабаблар туфайли кэдди ишсиз қолганда, "Меҳнат стандартлари тўғрисида"ги Қонунга кўра, ходим ишсиз қолган соатларда нафақа тўлаш шаклида, йўқотилган хизмат ҳақлари миқдорига мос равишда пул қийматида товон тўлаш жорий этилмаган, ⑥ кэддилар бажарадиган вазифалар юзасидан гольф майдони фаолиятини юритувчи бизнес кэддилар устидан бевосита назоратни амалга оширмайди, ⑦ кэддилар даромадидан иш ҳақи сифатидан солиқ ундирилмайди ва ⑧ хизматларнинг қониқарсиз кўрсатилиши ёки кэдди томонидан қилинган эътиборсизлик ҳаракати учун гольф майдони фаолиятини юритувчи бизнеснинг ички ахлоқ қоидаларга мувофиқ интизом чоралари қўлланилмайди, гарчи бундай ҳаракат кэддиларнинг навбатдаги топшириқларига салбий таъсир кўрсатса-да (Олий суд ажрими, 2/13/ 2014 йил, иш рақами 2011Da78804 ;Олий суд ажрими 7/30/ 1996 йил, иш рақами 95Nu13432).