การแบ่งทรัพย์มรดก
แนวคิดของการแบ่งทรัพย์มรดก
- “การแบ่งทรัพย์มรดก” หมายถึงการแบ่งทรัพย์สินที่ผู้รับมรดกมีอยู่แล้วกับทรัพย์มรดกออกจากกัน ตามการร้องขอของเจ้าหนี้ทรัพย์มรดก ผู้ยกมรดก หรือเจ้าหนี้ของผู้รับมรดกหลังจากการเริ่มรับมรดกเกิดขึ้น(「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1045 วรรค 1).
- ทั้งหมดนี้มีจุดประสงค์เพื่อการป้องกันมิให้เกิดความเสียเปรียบของเจ้าหนี้โดยจะป้องกันปัญหาจำนวนทรัพย์สินของผู้รับมรดกที่มีอยู่แล้วที่มากกว่าจำนวนหนี้สินทางมรดก หรือความเสียเปรียบของผู้รับมรดกโดยจะป้องกันปัญหาจำนวนหนี้สินที่มากกว่าจำนวนทรัพย์สินของผู้รับมรดกที่มีอยู่แล้ว
ผู้มีสิทธิในการร้องขอ
- เจ้าหนี้ทรัพย์มรดก ผู้ยกมรดก หรือเจ้าหนี้ของผู้รับมรดกสามารถร้องขอการแบ่งทรัพย์สินได้ที่ศาลเยาวชนและครอบครัวของสถานที่ของการเริ่มรับมรดก (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1045 วรรค 1 และ 「พระราชบัญญัติการฟ้องร้องคดีครอบครัว」มาตรา 44 วรรค 1 ข้อ 6).
ฝ่ายตรงข้าม
- ผู้รับมรดกสามารถร้องขอการแบ่งทรัพย์มรดกแก่ฝ่ายตรงข้าม และกรณีไม่ทราบว่าใครคือผู้รับมรดก ผู้จัดการมรดกจะกลายเป็นฝ่ายตรงข้าม
· กรณีที่มีผู้รับมรดกหลายราย ผู้รับมรดกทุกรายจะกลายเป็นฝ่ายตรงข้าม
ระยะเวลาการร้องขอ
- จะต้องร้องขอภายใน 3 เดือนนับแต่วันที่เริ่มรับมรดกหรือเมื่อเจ้ามรดกเสียชีวิต (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1045 วรรค 1).
- กรณีที่ผู้รับมรดกจะไม่ตัดสินใจรับหรือไม่ยอมสละมรดก สามารถร้องขอการแบ่งทรัพย์มรดกได้ที่ศาลหลังจาก 3 เดือนนับแต่วันที่เจ้ามรดกเสียชีวิต (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1045 วรรค 2). เนื่องจากระยะเวลาการตัดสินใจรับมรดกหรือสละมรดกหมายถึงช่วงเวลาภายใน 3 เดือนนับแต่ ‘วันที่ทราบว่ามีการเริ่มรับมรดกเกิดขึ้น’ (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1019 วรรค 1) ซึ่งระยะเวลานี้สามารถนานกว่า 3 เดือนนับแต่วันที่เริ่มรับมรดก (วันที่เจ้ามรดกเสียชีวิต) ได้
สถานที่ร้องขอ (ศาลแขวง)
- สามารถร้องขอการแบ่งทรัพย์สินได้ที่ศาลเยาวชนและครอบครัวของสถานที่ของการเริ่มรับมรดก[「พระราชบัญญัติการฟ้องร้องคดีครอบครัว」มาตรา 2 วรรค 1 ข้อ 2(35)), มาตรา 44 ข้อ 6 และ มาตรา 39].
ขั้นตอนของการแบ่งทรัพย์มรดก
คำสั่งการแบ่งทรัพย์มรดกของศาลเยาวชนและครอบครัว
- กรณีผู้มีสิทธิในการร้องได้ทำการร้องขอแบ่งทรัพย์มรดกที่ชอบด้วยกฎหมาย ศาลเยาวชนและครอบครัวจะสามารถออกคำสั่งการแบ่งมรดกได้ตามปกติ
การประกาศหรือการแจ้งต่อเจ้าหนี้
- เมื่อศาลเยาวชนและครอบครัวออกคำสั่งให้แบ่งทรัพย์สินตามการร้องขอการแบ่งทรัพย์มรดก ผู้ร้องขอจะต้องประกาศความจริงเกี่ยวกับคำสั่งการแบ่งทรัพย์สินแก่เจ้าหนี้ทรัพย์มรดกทั่วไปและผู้ที่ยกมรดกให้ภายใน 5 วัน นอกจากนี้จะต้องแจ้งเกี่ยวกับสิทธิเจ้าหนี้และการโอนสิทธิด้วยเช่นกันช่วงระยะเวลานั้นจะต้องมากกว่า 2 เดือน(「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1046 วรรค 1).
- ผู้ร้องขอแบ่งทรัพย์มรดกจะต้องแจ้งสิทธิเจ้าหนี้แต่ละครั้งเกี่ยวกับเจ้าหนี้ทรัพย์มรดกและผู้ได้รับมรดกที่รู้จัก แต่จะไม่สามารถยกเว้นเจ้าหนี้ทรัพย์มรดกหรือผู้ได้รับมรดกออกจากการชำระหนี้ได้ (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1046 วรรค 2 และ มาตรา 89).
คำสั่งเกี่ยวกับการจัดการขายทรัพย์มรดก
- ศาลเยาวชนและครอบครัวสามารถออกคำสั่งให้จัดการขายทรัพย์มรดกเมื่อต้องมีการแบ่งทรัพย์สิน (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1047 วรรค 1).
- หลังจากผู้รับมรดกได้ดำเนินการรับมรดกแบบทั่วไปและมีคำสั่งให้แบ่งทรัพย์สิน ผู้รับมรดกจะต้องจัดการทรัพย์มรดกอย่างระมัดระวังราวกับทรัพย์สินดังกล่าวเป็นของตนมาตั้งแต่แรก (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1048 วรรค 1).
- ผู้รับมรดกจะต้องรายงานถึงสถานะการจัดการของทรัพย์สิน เมื่อมีการร้องขอจากเจ้าหนี้ทรัพย์มรดก เจ้าหนี้ของผู้รับมรดก หรือผู้ได้รับมรดก และเมื่อสิ้นสุดการจัดการทรัพย์สินจะต้องรีบรายงานโดยเร็วที่สุด (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1048 วรรค 2 และ มาตรา 683).
· ผู้รับมรดกจะต้องส่งมอบเงินทองหรือสิ่งของที่ได้รับจากการจัดการทรัพย์มรดกคืนให้แก่เจ้าหนี้ทรัพย์มรดก เจ้าหนี้ของผู้รับมรดก หรือผู้ได้รับมรดก (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1048 วรรค 2 และ มาตรา 684 วรรค 1).
· สิทธิที่ผู้รับมรดกได้รับมาในนามของตนเองเพื่อเจ้าหนี้ทรัพย์มรดก เจ้าหนี้ของผู้รับมรดก หรือผู้ได้รับมรดก ซึ่งจะต้องโอนสิทธิให้แก่ผู้รับมรดก (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1048 วรรค 2 และ มาตรา 684 วรรค 2).
·เมื่อผู้รับมรดกใช้เงินทองเพื่อประโยชน์ของตนเอง แทนที่จะใช้เพื่อประโยชน์ของเจ้าหนี้ทรัพย์มรดก เจ้าหนี้ของผู้รับมรดก หรือผู้ได้รับมรดก ผู้รับมรดกจะต้องชำระดอกเบี้ยหลังจากวันที่ใช้เงินจำนวนนั้น และหากมีความเสียหายใด ๆ ตนเองจะต้องชดใช้ค่าเสียหายเหล่านั้น (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1048 วรรค 2 และ มาตรา 685).
· เมื่อผู้รับมรดกใช้ค่าจัดการเกี่ยวกับทรัพย์มรดก เจ้าหนี้ของผู้รับมรดก หรือผู้ได้รับมรดกจะต้องร้องขอดอกเบี้ยหลังจากวันที่เงินดังกล่าวถูกใช้ไป (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1048 วรรค 2 และ มาตรา 688 วรรค 1).
· เมื่อผู้รับมรดกได้ชำระหนี้สินใด ๆ ที่มีไว้เพื่อการจัดการทรัพย์มรดกไปแล้ว จะสามารถนับเงินจำนวนนั้นเป็นการชำระหนี้คืนได้ และหากหนี้สินใด ๆ ยังไม่ถูกชำระในช่วงระยะเวลาที่กำหนดไว้ จะสามารถใช้จำนวนเงินที่ชำระไปเพื่อการจัดการทรัพย์มรดกเป็นหลักการค้ำประกันได้ (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1048 วรรค 2 และ มาตรา 688 วรรค 2).
ผลประโยชน์ของการแบ่งทรัพย์มรดก
ผลประโยชน์ของการแบ่งทรัพย์มรดก
- เมื่อมีคำสั่งให้แบ่งทรัพย์สิน สิทธิและหน้าที่ทางทรัพย์สินเกี่ยวกับเจ้ามรดกที่ผู้รับมรดกได้รับจะไม่สูญหายไป (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1050).
เงื่อนไขในการคัดค้านของการแบ่งทรัพย์สิน
- อย่างไรก็ตาม สำหรับทรัพย์มรดกด้านอสังหาริมทรัพย์ หากไม่ได้ลงทะเบียนการแบ่งอสังหาริททรัพย์ไว้ จะไม่สามารถดำเนินการคัดค้านได้ (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1049).
ส่วนแบ่งในการชำระหนี้
- ผู้รับมรดกสามารถปฏิเสธการชำระหนี้ของสิทธิเจ้าหนี้ในการรับมรดกก่อนระยะเวลาของการแจ้งหรือประกาศสิทธิเจ้าหนี้สิ้นสุดลงภายใน 3 เดือนนับแต่วันที่เริ่มรับมรดก (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1045) และระยะเวลาของการประกาศหรือแจ้งเกี่ยวกับเจ้าหนี้ (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1046) (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1051 วรรค 1).
- หลังจากสิ้นสุดระยะเวลาข้างต้น ผู้รับมรดกจะต้องชำระหนี้ตามส่วนแบ่งของจำนวนสิทธิเจ้าหนี้แก่เจ้าหนี้ทรัพย์มรดกที่ร้องขอแบ่งทรัพย์สินหรือภายในระยะเวลานั้น เจ้าหนี้ทรัพย์มรดกที่เป็นผู้ได้รับทรัพย์สินจากการยกมรดกและผู้รับมรดกรู้จัก รวมถึงผู้ได้รับทรัพย์สินจากการยกมรดก อย่างไรก็ตาม จะไม่สามารถส่งผลกระทบต่อสิทธิของเจ้าหนี้ที่มีสิทธิพิเศษ (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1051 วรรค 2).
- ผู้รับมรดกจะต้องชำระหนี้ตามส่วนแบ่งของจำนวนสิทธิเจ้าหนี้สำหรับหนี้สินที่ยังไม่ถึงระยะเวลาในการชำระ (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1051 วรรค 3 และ มาตรา 1035 วรรค 1).
- ผู้รับมรดกจะไม่สามารถชำระหนี้ต่อผู้ได้รับทรัพย์สินจากการยกมรดก หากยังไม่สิ้นสุดการชำระหนี้ต่อเจ้าหนี้ทรัพย์มรดก (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1051 วรรค 3 และ มาตรา 1036).
- หากต้องการชำระหนี้ต่อเจ้าหนี้ทรัพย์มรดกหรือผู้ได้รับทรัพย์สินจากการยกมรดก และต้องขายทรัพย์สินบางส่วนหรือทั้งหมดของตนเอง (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1034-1036) สามารถดำเนินการประมูลสินค้าได้ตาม「พระราชบัญญัติบังคับคดีแพ่ง」 (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1051 วรรค 3 และ มาตรา 1037).
การชำระหนี้ที่ไม่เป็นธรรม
- ผู้รับมรดกจะต้องชำระความเสียหายตามกรณีดังต่อไปนี้ กรณีผู้รับมรดกไม่ดำเนินการประกาศหรือแจ้งต่อเจ้าหนี้ให้เรียบร้อย (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1032) กรณีไม่ประพฤติตามกฎของ「ประมวลกฎหมายแพ่ง」 (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1033-1036) โดยได้ทำการใช้หนี้ต่อบุคคลใดบุคคลหนึ่งในบรรดาเจ้าหนี้ทรัพย์มรดกและผู้ได้รับทรัพย์สินจากการยกมรดก แต่ชำระหนี้คืนได้ไม่ครบทุกราย
การชำระหนี้โดยเริ่มจากทรัพย์สินส่วนตัว
- เจ้าหนี้ทรัพย์มรดกและผู้ได้รับทรัพย์สินจากการยกมรดกโดยการชำระหนี้ที่ไม่เป็นธรรม (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1051 วรรค 3 และ มาตรา 1038 วรรค 1) กรณีไม่สามารถรับการชำระหนี้ได้ครบจำนวน จะสามารถรับการชำระหนี้นั้นได้จากทรัพย์สินส่วนตัวของผู้รับมรดก (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1052 วรรค 1).
- กรณีข้างต้น เจ้าหนี้ของผู้รับมรดกมีสิทธิที่จะรับการชำระหนี้ได้เป็นลำดับแรกจากทรัพย์สินส่วนตัวของผู้รับมรดก (「ประมวลกฎหมายแพ่ง」มาตรา 1052 วรรค 2).