Ý nghĩa và các hình thức sa thải
Định nghĩa và tiêu chuẩn đánh giá sa thải
- “Sa thải”, không liên quan đến tên gọi hoặc quá trình tại cơ sở kinh doanh thực tế, có nghĩa là người sử dụng lao động không cân nhắc đến ý kiến của người lao động mà đơn phương chấm dứt mối quan hệ lao động (Phán quyết 92 Da 54210 của Tòa án tối cao ngày 26.10.1993)
Hình thức sa thải
- 「Luật Tiêu chuẩn lao động」 không phân ra các hình thức sa thải.
- Tuy nhiên, sa thải thường có thể được phân ra thành "Sa thải thông thường" và "Sa thải vì lý do quản lý kinh doanh" dựa vào việc lý do sa thải là nằm ở người lao động hay người sử dụng lao động.
Tính thỏa đáng của hình thức sa thải
Tính chính đáng của lý do
- Người sử dụng lao động không thể sa thải người lao động nếu không có lý do chính đáng (Điều 23 (1) 「Luật Tiêu chuẩn lao động」).
- Theo đó, việc sa thải thông thường mà không có lý do chính đáng thì có thể nộp đơn đăng ký cứu trợ sa thải không chính đáng đến Ủy ban Lao động (Điều 28「Luật Tiêu chuẩn lao động」).
Tính chính đáng của quá trình
- 「Luật Tiêu chuẩn lao động」hạn chế thủ tục quá trình sa thải bao gồm dự báo sa thải (Điều 26「Luật Tiêu chuẩn lao động」) và thông báo sa thải bằng văn bản (Điều 27「Luật Tiêu chuẩn lao động」).
· Việc sa thải sẽ không có hiệu lực nếu vi phạm nghĩa vụ thông báo lý do sa thải v.v. bằng văn bản (Điều 27 (2) 「Luật Tiêu chuẩn lao động」).
· Tuy nhiên, sa thải dù không báo trước việc sa thải vẫn được coi là có hiệu lực (Phán quyết 99 Hunma 663 của Tòa án hiến pháp ngày 19.7.2001).
- Hành vi sa thải được thực hiện khi vi phạm các hạn chế về quy trình thủ tục được quy định trong các thỏa thuận tập thể, quy chế tuyển dụng, trừ trường hợp ngoại lệ khi có vấn đề trong quy trình, thì tòa án tối cao xét là không hợp lệ (Phán quyết 90 Da 8077 của Tòa án tối cao ngày 9.7.1991, Phán quyết 2007 Da 62840 của Tòa án tối cao ngày 12.2.2009)
※ Tuy nhiên, nếu tiến hành thủ tục một lần nữa, có thể coi là sa thải có tính chính đáng.
- Do đó, trường hợp sa thải thông thường không thông qua các quá trình trên sẽ vô hiệu lực.
Phán đoán khả năng bị sa thải
Trường hợp bị xem là sa thải
- Nghỉ việc hưu trí
· Trường hợp có bất kỳ lý do nào được xác định là lý do nghỉ việc hưu trí được quy định trong quy tắc tuyển dụng hoặc thỏa thuận tập thể và thủ tục này khác với sa thải thông thường hay sa thải kỷ luật thì ngoại trừ trường hợp lý do tự động kết thúc quan hệ lao động (Ví dụ: chết, đến tuổi nghỉ hưu, hết hạn hợp đồng lao động, v.v.) thì dựa theo Điều 23 (1) 「Luật Tiêu chuẩn lao động」, nghỉ việc hưu trí cũng được coi là sa thải (Phán quyết 98 Du 18848 của Tòa án tối cao ngày 3.9.1999, phán quyết của Tòa án tối cao 2007 Du 2067 ngày 25.10.2007.)
· Trường hợp chế độ hưu trí tự nhiên được quy định trong quy tắc tuyển dụng về bản chất thuộc lý do sa thải thì mối quan hệ lao động chỉ có thể chấm dứt khi có ý định chấm dứt của người sử dụng lao động (Phán quyết 96 Da 43904 của Tòa án tối cao ngày 14.2.1997, phán quyết 2007 Da 62840 của Tòa án tối cao ngày 12.2.2009.)
- Nghỉ việc danh dự
· Trường hợp có hình thức nghỉ việc danh dự, người lao động không có ý định thôi việc nhưng vì lý do bất khả kháng phải nộp đơn xin thôi việc thì được công nhận là sa thải (Phán quyết 2001 Du 11076 của Tòa án tối cao ngày 14.6.2002)
- Khuyến khích thôi việc
· Trường hợp người lao động bị ép buộc nộp đơn xin nghỉ việc khi người sử dụng lao động nói “Nếu anh/chị không nộp đơn xin nghỉ việc tôi sẽ sa thải anh/chị”, thì dù có bị xét là trường hợp khuyến khích nghỉ việc và nghỉ việc danh dự thì vẫn được coi là sa thải dựa trên kết quả thực tế là người lao động bị bắt ép nộp đơn xin nghỉ việc (Phán quyết 2001 Du 11076 của Tòa án tối cao ngày 14.6.2002., phán quyết 2005 Da 38270 của Tòa án tối cao ngày 25.11.2005.)
- Thôi việc đồng loạt
· Là nghỉ việc danh dự khi người lao động nộp đơn xin thôi việc đồng loạt sau khi nhận được chỉ thị của giám đốc đại diện (Phán quyết 93 Nu 16185 của Tòa án tối cao ngày 29.4.1994).
· Người lao động dù không có ý định từ chức theo nhưng phải nộp đơn xin từ chức đồng loạt theo chỉ thị của người sử dụng lao động thì khi đơn được xét duyệt sẽ coi là trường hợp bị sa thải (Phán quyết 90 Da 11554 của Tòa án tối cao ngày 12.7.1991).
- Hết hạn lao động
· Trường hợp khi người lao động là nhân viên được thuê trong một khoảng thời gian nhất định, nhưng thời gian làm việc liên tục được gia hạn trong một thời gian dài, khi đó thời gian làm việc chỉ là khái niệm hình thức thì trên thực tế hợp đồng lao động là vô thời hạn và người sử dụng lao động không có quyền sa thải hay từ chối gia hạn hợp đồng (Tham khảo phán quyết 93 Da 17843 của Tòa án tối cao ngày 11.1.1994, phán quyết 2007 Du 1729 của Tòa án tối cao ngày 14.4.2011, phán quyết 2013 Da 51674 của Tòa án tối cao ngày 13.2.2014).