NEPAL

· एक पटक विवाह अमान्य र बदर भएपछि‚ विवाहका पक्षहरूलाई पति वा पत्नी मानिने छैन । विवाहित हैसियतमा भएका उत्तराधिकार र कुनै पनि अधिकारको परिवर्तन पनि बदर हुनेछ ।

· पक्षहरूबीच विवाह बदर भए‚ त्यसबाट उत्पन्न हुने कुनै पनि मानसिक वा सम्पत्तिको क्षतिपूर्तीका लागि एक पक्षले दाबी गर्न सक्नेछ (नागरिक ऐनको धारा 806 र 825) ।

· पक्षहरूको सन्तानलाई वैवाहिक सम्बन्धबाट जन्मिएका बालबालिका मानिनेछ (नागरिक ऐनको धारा 855 (1) ।

1. विवाह योग्य उमेर (18 वर्षपुरानो) पुगेको छैन न (धारा 807 र 816 (1), नागरिक एक्टको उपअनुच्छेद 1)

2. जब सहमति आवश्यक पर्ने विवाहमा सहमति दिइएन (नागरिक एक्टको 808 र 816 (1), नागरिक एक्ट)

3. हाडनाताभित्र विवाह भएको (नागरिक ऐनको धारा 816 (1) र धारा 809);

※ यदि यिनीहरू विवाह अमान्य हुने कुनै पनि कारणमा नपरे यस्ता मामिलाहरू विवाह बदर हुने कारणमा पर्दछन् ।

4. गम्भीर विवाहको अवस्थामा (नागरिकऐनको धारा 810 र धारा 816 (1))

5. यदि विवाहको समयमा कुनै एकपक्ष प्राणघातक रोगबाट पीडित भएको वा वैवाहिक जीवन बिताउन असक्षम बनाउने अन्य कुनैपनि कारण भएकोबारे अर्को पक्ष अज्ञात भएको खण्डमा (नागरिक ऐनको धारा 816 को उपदफा 2);

※ यस्ता कारणबारे जानकार भएको दिनदेखि ६ महिनाभित्र कुनै हकदाबी पेश नगरिए विवाह बदर गर्ने दाबी गर्न सकिने छैन ।

6. धोखा वा दबावले विवाह गरिएको खण्डमा (नागरिक ऐनको धारा 816 को उपदफा 3) ।

※ धोखा भएकोबारे थाहा पाएको‚ वा दबावबाट मुक्त भएको दिनदेखि तीन महिनासम्म कुनै पनि हकदाबी पेश नगरिए‚ विवाह बदर गर्ने दाबी गर्न पाईने छैन ।

1. मञ्जुरी आवश्यक हुने विवाहमा मञ्जुरी नलिईएको भए वा विवाहका पक्षमध्ये कुनै एकले विवाहयोग्य उमेर पूरा नगरेको भए: कुनै एक पक्ष वा वैधानिक प्रतिनिधि

2. हाडनाताभित्र विवाह भएको खण्डमा: कुनै एक पक्ष, उनीहरूको वंशका व्यक्ति वा चौथो श्रेणीको नातासम्बन्धभित्र पर्ने नजिकको नातेदार

3. दोस्रो विवाह भएको खण्डमा: मुख्य व्यक्ति‚ सम्बन्धित व्यक्तिको पति/पत्नी, वंशभित्रका नातेदार, चौथो श्रेणीको नातासम्बन्धभित्र पर्ने नजिकको नातेदार वा सार्वजनिक अभियोक्ता

· अदालतले विवाह बदर भएको निर्धारण गरेपछि‚ यो भविष्यका लागि लागू हुनेछ र प्रतिक्रियात्मक रुपमा प्रभावकारी हुने छैन (नागरिक ऐनको धारा 824) ।

· विवाह दौरान जन्मिएका सन्तानले वैवाहिक सम्बन्धबाट जन्मिएका सन्तानको हैसियत गुमाउने छैनन् ।

· विवाह बदर भएको अवस्थाहरूमा‚ पारिवारिक अदालतले पदेन रुपमा संरक्षक निर्धारण गर्नेछ‚ र बालबालिकाको लालनपालन गर्ने व्यवस्था र सहमति अनुसार पारपाचुके भएपछि सन्तान भेटघाट गर्ने अधिकार बालबालिका लालनपालनको जिम्मेवारी र भेटघाट अधिकार अनुसार लागू हुनेछ (नागरिक ऐनको धारा 909 (5) र 824-2) ।

· त्यसैले‚ सम्बन्धित पक्षहरूले उनीहरूको सन्तानको लालनपालन गर्ने मामिला सहमतिका आधारमा तय गर्नेछन् । लालनपालन गर्ने सहमति गर्न नसकिए वा नगरिए‚ पारिवारिक अदालतले कुनै एक पक्ष वा पदेन संरक्षकको अनुरोधमा निर्णय गर्न सक्नेछ (नागरिक ऐनको धारा 837 (1) र (4) को पूर्व अंश) ।

· थप रूपमा, बच्चालाई प्रत्यक्ष रूपमा हुर्काउने बच्चा र अभिभावकलाईएकअर्कासँग आमने-सामने वार्ता गर्ने अधिकार छ (सिभिल ऐनको धारा 837-2 (1)।

· एक अभिभावकको प्रत्यक्ष पुर्खा जसले आफ्नो बच्चालाई प्रत्यक्षरूपमा हुर्काउँदैनन्, यदि एक आमाबाबुको मृत्यु भएमा, वा बिरामी, विदेश बसोबासको कारणले आफ्नो वा उनको बच्चाको अन्तर्वार्तालिन असमर्थ भएमा उसको वा उनको बच्चासँग अन्तर्वार्ता वार्ताको लागि पारिवारिकअदालतमा अनुरोध गर्न सक्छ। वा अन्य अपरिहार्य परिस्थितिहरू। यस अवस्थामा, पारिवारिक अदालतले बच्चाको मनसाय, अन्तर्वार्ता वार्ताको लागि अनुरोध गर्ने व्यक्ति बीचको सम्बन्ध, अनुरोधको मनसाय र अन्य परिस्थितिहरू (सिभिल ऐनको धारा 837-2(2) लाई ध्यानमा राख्नेछ।

· यसका साथै‚ सन्तानको लालनपालन नगर्ने आमा वा बाबु रसम्बन्धित व्यक्तिको बालबालिकासँग भेटघाटको अधिकार हुनेछ । यदि बालबालिकाकोकल्याणसँग सम्बन्धित भए‚ कुनै एक पक्ष वा पदेन संरक्षकको अनुरोधमा‚ पारिवारिकअदालतले त्यस्तो भेटघाटको अधिकार निषेध वा वर्जित गर्न सक्नेछ (नागरिक ऐनको धाराधारा 836-2 (3)।