Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын тодорхойлолт, онцлог 
Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын тодорхойлолт
- Үйлдвэрлэлийн ослын даатгал нь нийгмийн даатгалын нэг хэлбэр (цаашид “үйлдвэрлэлийн ослын даатгал” гэх) бөгөөд гэнэтийн осолд өртсөн ажилтнуудад үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын компаниар дамжуулан нөхөн олговор олгоход чиглэхээс гадна үйлдвэрлэлийн осолд өртсөн ажилтнуудын хөдөлмөрийн чадварыг нөхөн сэргээх, тэднийг нийгэмд хэвийн ажиллаж, амьдрахад шуурхай, тохирсон үйлчилгээ үзүүлэх, гэнэтийн ослоос урьдчилан сэргийлэх төсөл хөтөлбөр, ажилтнуудад зориулсан халамжийн төсөл хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэхэд чиглэсэн байдаг (Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын тухай хуулийн 1-р зүйл).
Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын онцлог
- Үйлдвэрлэлийн осол нь ажилчныгаргасан санамсаргүй алдаанаас хамааралгүйгээр үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын нөхөн олговор(цаашид “даатгалын нөхөн олговор” гэх) авах бөгөөд энэ нь хувийн хэвшлийн ослын даатгалын компанийн нөхөнолговроос өндөр байна. Үүнээс гадна ослын·тэжээгчээ алдсаны тэтгэвэр олгохтогтолцоо, асаргааны давтан үйлчилгээ зэрэг төрөл бүрийн нөхөн сэргээх эмчилгээсувилгааны үйлчилгээ үзүүлдэг(Эх сурвалж: 『Үйлдвэрлэлийн осол·ажилгүйдлийн даатгалд даатгуулах, тэтгэвэр тогтоох хялбарчилсан гарынавлага-2023』-н 2-р хуудас, Хөдөлмөр халамжийн газар).
※ Хэдий тийм боловч ажил олгогчийн санаатай болон санамсаргүй буруутай үйлдлээс шалтгаалж үйлдвэрлэлийн осол гарсан тохиолдолд л тухайн осолд өртсөн ажилтан нөхөн олговор авах боломжтой (Иргэний хуулийн 750, 751-р зүйл).
- Үйлдвэрлэлийн ослын улмаас хохирсон ажилтан Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын тухай хуулийн дагуу даатгалын нөхөн төлбөр авсан эсвэл авах эрх үүссэн тохиолдолд даатгалын гэрээ эзэмшигч ААН (ажил олгогч) тухайн ослын улмаас учирсан хохирлыг барагдуулах хариуцлагаас Хөдөлмөрийн стандартын тухай хуулийн дагуу чөлөөлөгдөнө (Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын тухай хуулийн 80 (1)-р заалт).
- Ерөнхийдөө, ажил олгогч ослын даатгалын хураамжийг бүрэн төлөх үүрэгтэй (Ажилгүйдлийн даатгал, үйлдвэрийн ослын даатгалын хураамжийн тухай хуулийн 13 (1)-р заалт).
※ Ажилгүйдлийн даатгалын тухай хуулийн дагуу ажилгүйдлийн даатгалын хураамжийн 50 хувийг ажил олгогчоос, 50 хувийг ажилтангаас тус тус хариуцан төлөх үүрэгтэй (Ажилгүйдлийн даатгал, үйлдвэрийн ослын даатгалын хураамжийн тухай хуулийн 13 (2)-р заалт).
- Даатгалын нөхөн олговрын хэмжээ нь тухайн ослоос учирсан хохирлыг бүрэн барагдуулахгүй боловч дундаж цалинд үндэслэн тооцсон мөнгөн дүнтэй тэнцүү байна (Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын тухай хуулийн 36 (3)-аас (8)-р заалт).
Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын тухай хуулийн үйлчлэх хүрээ
Үйлчлэх хүрээ
- Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын тухай хуулийг ажилтан авч ажиллуулж буй бүх албан байгууллага, компани, ажлын байр (цаашид “ААН” гэх)-нд мөрдөнө (Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын тухай хуулийн 6-р зүйл).
Онцгой тохиолдол
- 「Төрийн албан хаагчийн гэнэтийн ослын тухай хууль」, 「Цэргийн албан хаагчийн тэтгэвэрийн тухай хууль」, 「Усан онгоцны ажилтаны тухай хууль」, 「Загас агнуурын усан онгоцны ажилтаны болон загас агнуурын усан онгоцны гэнэтийн ослын хохирол барагдуулах даатгалын тухай хууль」 түүнчлэн 「Хувийн сургуулийн багш албан хаагчидийн тэтгэвэрийн тухай хууль」-д заасны дагуу гэнэтийн ослын хохиролыг барагдуулахтай холбоотой үйла жиллагаа нь 「Үйлдвэрийн ослын даатгалын тухай хууль」-д хамаарахгүй(「Үйлдвэрийн ослын даатгалын тухай хууль」-ийн 6 дугаар зүйлийн хураангуй болон 「Үйлдвэрийн ослын даатгалын тухай хуулийг хэрэгжүүлэх захирамж」-ийн 2дугаар зүйлийн 1 дүгээр заалт).
※ 「Төрийн албан хаагчийн ослын тухай хууль」 зэрэгт хамааран 「Үйлдвэрийн ослын даатгалын тухай хууль」 хамаарахгүй ААН-ийн хөдөлмөр эрхлэгч нь осолд орсон тохиолдолд тухайн хөдөлмөр эрхлэгч нь 「Төрийн албан хаагчийн ослынтухай хууль」, 「Цэргийн албан хаагчийн тэтгэвэрийн тухай хууль」, 「Усан онгоцны ажилтаны тухай хууль」, 「Загас агнуурын усан онгоцны ажилтан болон загас агнуурын усан онгоцны ослын хохирол барагдуулах даатгалын тухай хууль」түүнчлэн 「Хувийн сургуулийн багш ажилтан нарын тэтгэвэрийн тухай хууль」-д заасны дагуу ослын хохиролын нөхөн төлбөрийг авна.
- Мөн түүнчлэн өрхийн үйлдвэрлэл, хөдөө аж ахуй, ойн аж ахуй(мод бэлтгэлийн аж ахуйгаас бусад), загасны аж ахуй, ан агнуурын үйл ажиллагаа эрхэлж буй, 5-аас бага тооны байнгын ажилчинтай, улсад бүртгэлгүй аж ахуйн нэгжид ч бас 「Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын тухай хууль」үйлчлэхгүй. (「Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын тухай хууль」-ийн 6-р зүйлийн нөхцөл болон 「Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын тухай хуулийг хэрэгжүүлэх захирамж」-ийн2-р зүйлийн 1-р заалт).
※ Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын тухай хуульд хамаарахгүй ААН (Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын тухай хуульд хамаарахгүй боловч үйлдвэрлэлийн ослын даатгалд сайн дураар хамрагдсан ААН-ээс бусад)-ийн ажилтан үйлдвэрлэлийн ослын улмаас хохирсон тохиолдолд тус ажилтан Хөдөлмөрийн стандартын тухай хуулийн 78-аас 92-р зүйлийн дагуу нөхөн олговор авна.
Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалд хамрагдах
Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын гэрээ эзэмшигч (ажил олгогч ААН)
- Заавал даатгалд хамрагдах
· Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын тухай хуульд хамаарах ААН нь үйлдвэрлэлийн ослын даатгалд заавал хамрагдаж, даатгалын гэрээ эзэмшигч болсон байна (Ажилгүйдлийн даатгал, үйлдвэрийн ослын даатгалын хураамжийн тухай хуулийн 5 (3)-р заалт).
- Сайн дураар даатгалд хамрагдах
·Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын тухай хуульд хамаарахгүй ААН нь БНСУ-ын Хөдөлмөр, нийгмийн халамжийн газраас зөвшөөрөл авсны үндсэн дээр үйлдвэрлэлийн ослын даатгалд хамрагдаж, даатгалын гэрээ байгуулж болно (Ажилгүйдлийн даатгал, үйлдвэрийн ослын даатгалын хураамжийн тухай хуулийн 5 (4)-р заалт).
- Даатгуулд хамрагдсанд тооцох
· Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалд заавал даатгуулах ёстой ААН нь бизнесийн цар хэмжээний хувьд бүтцийн өөрчлөлтөд орсон зэрэг шалтгааны улмаас Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын тухай хуульд хамаарагдахгүй болсон тохиолдолд тухайн ААН-ийн өмчлөгч этгээдийг тухайн өдрөөс эхлэн үйлдвэрлэлийн ослын даатгалд сайн дураар даатгуулагч гэж үзнэ (Ажилгүйдлийн даатгал, үйлдвэрийн ослын даатгалын хураамжийн тухай хуулийн 6 (2)-р заалт).
· Заавал эсвэл сайн дурын үндсэн дээр даатгалд хамрагдсан ААН-ийн өмчлөгч этгээд нь бизнес эрхлэх хугацаандаа ажилтанг ажиллуулахаа зогсоосон тохиолдолд тухайн ажилтанг халсан эхний өдрөөс нэг жилийн хугацаанд тухайн ААН-ийн өмчлөгч этгээдийг үйлдвэрлэлийн ослын даатгалд хамрагдсанд тооцно (Ажилгүйдлийн даатгал, үйлдвэрийн ослын даатгалын хураамжийн тухай хуулийн 6 (3)-р заалт).
Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын үр ашиг хүртэгч (ажилтан)
- Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалд хамрагдсан ААН-ийн ажилтан үйлдвэрлэлийн осолд өртсөн тохиолдолд тус ажилтан үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын үр ашиг хүртэгч болно (Ажилгүйдлийн даатгал, үйлдвэрийн ослын даатгалын хураамжийн тухай хуулийн 1-р зүйл болон 36 (2)-р заалт).
- “Ажилтан” гэдэг нь цалин хөлс авах зорилгоор ААН, ажлын байранд өөрийн хөдөлмөрөө санал болгож буй этгээдийг хэлэх ба үүнд түүний мэргэжил үл хамаарна (Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын тухай хуулийн 5-р зүйлийн 2-р дэд заалт, Хөдөлмөрийн стандартын тухай хуулийн 2 (1)-р заалтын 1-р дэд заалт).
· “Ажил” гэдэгт оюуны болон биеийн хүчний ажлыг хамруулж ойлгоно (Хөдөлмөрийн стандартын тухай хуулийн 2 (1)-р заалтын 3-р дэд заалт).
· “Цалин” гэдэг нь ажил олгогчоос ажилтанд хөдөлмөрийн хөлс болгон төлж буй цалин, хөлс, мөнгө эсвэл үнэт эд зүйлсийг хэлнэ (Хөдөлмөрийн стандартын тухай хуулийн 2 (1)-р заалтын 5-р дэд заалт).
Үйлдвэрлэлийн осол, үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын нөхөн олговор
Үйлдвэрлэлийн осол, үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын нөхөн олговор
- Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын нөхөн олговор (цаашид “үйлдвэрлэлийн ослын даатгал” гэх)-ыг үйлдвэрлэлийн ослын даатгалд хамрагдсан ажлын байранд ажиллаж буй ажилтан үйлдвэрлэлийн осолд өртсөн тохиолдолд олгоно.
Үйлдвэрлэлийн осол
- Үйлдвэрлэлийн ослын тодорхойлолт
·"Үйлдвэрлэлийн осол" гэж ажил мэргэжлийн шалтгааны улмаас ажилтан гэмтэх, бэртэх, өвчлөлд өртөх, хөдөлмөрийн чадвараа алдах, нас барах тохиолдлыг хэлнэ (Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын тухай хуулийн 5 (1)-р заалт).
- Үйлдвэрлэлийн ослыг тогтооход тавигдах стандарт шаардлага
· Ажилтан ажил үүргээ гүйцэтгэх явцдаа эсвэл мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний улмаас гэмтсэн, өвчилсөн, хөдөлмөрийн чадвар алдсан, амь насаа алдсан тохиолдолд энэхүү ослыг үйлдвэрлэлийн осолд тооцно (Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын тухай хуулийн 37 (1)-р заалт).
· Ажилтан ажил үүргээ гүйцэтгэх явцдаа эсвэл ажил мэргэжлээс шалтгаалсан өвчний улмаас гэмтсэн, өвчилсөн, хөдөлмөрийн чадвар алдсан, нас барсан хэдий ч түүний гүйцэтгэж байсан ажил болон тус ослын хооронд шууд шалтгаант харилцан хамаарал байхгүй тохиолдолд тус ослыг үйлдвэрлэлийн осолд тооцохгүй (Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын тухай хуулийн 37 (1)-р заалт).
· Дээр заасан үйлдвэрлэлийн ослыг тогтоох стандарт шаардлагууд бүрэн хангагдсан байлаа ч санаатай үйлдэл, өөртөө аюул учруулсан үйлдэл, гэмт хэргийн үйлдлийн улмаас тухайн ажилтан гэмтсэн, өвчилсөн, хөдөлмөрийн чадвар алдсан, нас барсан тохиолдолд тухайн ослыг үйлдвэрлэлийн осолд тооцохгүй (Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын тухай хуулийн 37 (2)-р заалт).
Даатгалын нөхөн олговор
- Үйлдвэрлэлийн ослын улмаас хохирсон ажилтанд Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын тухай хуульд заасны дагуу эрүүл мэндийн тэтгэмж, хөдөлмөрийн чадвар түр алдсаны тэтгэмж, тахир дутуугийн тэтгэвэр, асрамжийн төлбөр, Гэмтэл-өвчлөлөөс шалтгаалсан хохирлыг нөхөн төлөх тэтгэмж, нас барсан ажилтны ар гэрт олгох тэтгэмж, оршуулгын тэтгэмж, хөдөлмөрийн чадварыг нөхөн сэргээхтэй холбогдсон төлбөр зэрэг даатгалын нөхөн олговор олгоно (Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын тухай хуулийн 36 (1)-р заалт).
※ Ажил мэргэжлийн шалтгааны улмаас уушги тоосжих өвчинд өртсөн ажилтанд эрүүл мэндийн тэтгэмж, асрамжийн төлбөр, оршуулгын тэтгэмж, хөдөлмөрийн чадварыг нөхөн сэргээхтэй холбогдсон төлбөр, уушги тоосжих өвчинд өртсөний тэтгэвэр, нас барсан ажилтны ар гэрт олгох тэтгэмж зэрэг даатгалын нөхөн олговор олгоно (Үйлдвэрлэлийн ослын даатгалын тухай хуулийн 36 (1)-р заалт).